Van de mensen met chronische pijn (CP), geeft 50-70% aan slaapproblemen te ervaren. De fysiotherapeut is vaak een eerste aanspreekpunt voor chronische pijnpatiënten, maar aan slaap wordt minimaal aandacht besteed. De doelstelling van dit literatuuronderzoek (Deel 1) was om te beschrijven welke relevante informatie voor fysiotherapeuten beschikbaar is over chronische aspecifieke lage rug- en/of nekpijn gecombineerd met slaapproblemen. Een oriënterend interviewonderzoek (Deel 2) inventariseerde de huidige praktijksituatie met betrekking tot dit onderwerp binnen de eerstelijns fysiotherapie.

Methode
Voor dit literatuuronderzoek zijn twee databases geraadpleegd. De voornaamste selectiecriteria waren: chronische aspecifieke lage rug- en/of nekpijn, slaapproblemen en fysiotherapie. Van geïncludeerde studies is de methodologische kwaliteit beoordeeld. Aanvullend zijn vijf semigestructureerde interviews afgenomen. Fysiotherapeuten met aanvullend opgedane kennis over slaap zijn niet geselecteerd voor deelname.

Resultaten
Zeventien artikelen met verschillende studiedesigns zijn geïncludeerd. De betrouwbaarheid van de studies varieerde van laag naar hoog. Uit de resultaten van het literatuuronderzoek blijkt dat slaap een significante impact heeft op mentaal en fysiek functioneren, pijnmodulatie, weefselherstel, vitale functies en het neuro-immuunsysteem. Door de wisselwerking tussen slaapproblemen en pijn ontstaat een vicieuze cirkel. Als hulpmiddel bij het herkennen van slaapproblemen zijn meerdere meetinstrumenten beschikbaar. Factoren als slaaphygiëne, humeur, focus op pijn en een hoge cognitieve arousal spelen een aanzienlijke rol bij slaapkwaliteit. Uit de interviews blijkt dat fysiotherapeuten menen dat slaap invloed heeft op (pijn)klachten, maar dat zij over te weinig kennis beschikken om slaap te integreren in hun behandelingen.

Conclusie
Over de beste benaderingswijze bij de combinatie van slaapproblemen en CP kan geen eenduidige uitspraak worden gedaan. Men dient meerdere aspecten van slaap te inventariseren om tot een passende behandeling te komen. In richtlijnen en (aanvullende) opleidingen voor fysiotherapeuten kan men meer aandacht schenken aan slaapproblemen. Het is essentieel om de toepasbaarheid van verschillende interventies en meetinstrumenten, die gericht zijn op slaapproblemen, te onderzoeken binnen een fysiotherapeutische context.

Relevantie voor de praktijk
Fysiotherapeuten zouden meer oog moeten hebben voor slaapproblemen als mogelijk beïnvloedbare factor bij patiënten met chronische pijn.

Bron: Klein Mentink M.,  Dekker A. en Plaggenborg J. Fysiotherapie bij Slaapproblemen én Chronische Aspecifieke Lage Rug- en/of Nekpijn? Een Rapid Review. Juni 2020. Verslag van een praktijkonderzoek aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen in opdracht van HAN-lectoraat Werkzame Factoren in Fysiotherapie en Paramedisch Handelen, Bart Staal