Introductie

In de gezondheids- en welzijnszorg wordt de nadruk steeds meer gelegd op de autonomie en het beslissingsrecht van de cliënt (Satink & Van de Velde, 2017). Bij de invulling van de ergotherapeutische-interventie ligt de nadruk op gelijkwaardigheid en ‘shared-desicion making’. Hierbij gaat het om het overdragen van de regie aan de cliënt waardoor gelijkwaardig partnerschap ontstaat tussen de cliënt en ergotherapeut. Onderzoek laat zien dat ‘shared decision making’ een positieve invloed heeft op het zorgproces (Stacey, Légaré, Col, Bennett, Barry, Eden, … Wu, 2014). Op dit moment ligt de regie voornamelijk bij de ergotherapeut en rolstoeladviseur gedurende het keuzeproces van de rolstoel. Het is voor rolstoelgebruikers namelijk moeilijk om objectieve informatie te vinden over wat de aandachtspunten zijn bij het keuzeproces van een elektrische rolstoel. Deze kennis is essentieel voor de rolstoelgebruiker om een passende keuze te kunnen maken. Wanneer de kennis van de rolstoelgebruiker wordt vergroot, zal er meer sprake zijn van eigen regie bij de rolstoelgebruiker binnen het keuzeproces. Er is gestreefd naar het ontwikkelen van een concept checklist, aan de hand van de visie van de zorgverleners, die ervoor zorgt dat rolstoelgebruikers meer regie krijgen tijdens het opstellen van de gebruikerseisen van een elektrische rolstoel. 

Doel/vraagstelling

De onderzoeksvraag die tijdens dit onderzoek centraal heeft gestaan luidt als volgt: Hoe ziet de checklist (in inhoud en vorm) er, volgens zorgverleners, uit die rolstoelgebruikers ondersteunt om voorafgaand aan de rolstoelpassing een eisenpakket op te stellen, met betrekking op de onderdelen en instellingen van de rolstoel? Het doel van dit onderzoek is om kennis en ervaring te vergaren van de zorgverleners met betrekking tot het opstellen van de gebruikerseisen voor de elektrische rolstoel. Hierbij is het projectdoel om deze kennis en ervaring te verwerken in een concept checklist voor rolstoelgebruikers. 

Methode

Dit doel past binnen het pragmatisme, een stroming binnen kwalitatief onderzoek dat zich focust op de praktische implicaties van concepten en kennis (Evers, 2015). Rolstoeladviseurs en ergotherapeuten zijn middels een doelgerichte steekproef en zelfselectie benaderd voor een semigestructureerd interview. De zorgverleners zijn verspreid over Nederland werkzaam, en hebben ervaring met minimaal één van de acht, eerder door checkjezit.nl geselecteerde, doelgroepen; dwarslaesie (paraplegie en tetraplegie), Spina Bifida, Multiple Sclerose, Guillain Barré, hersenbloeding/hersenletsel/CVA, beenamputatie, aangeboren hersenletsel/Cerebrale Parese en spierziektes. Voor de ergotherapeuten en rolstoeladviseurs zijn twee verschillende interviewguides gemaakt. Hier is voor gekozen om de interviewguide zo goed mogelijk aan te laten sluiten op de deelnemer (Barriball & While, 1994) en omdat de zorgverleners van beide disciplines verschillende rollen hebben bij het opstellen van het eisenpakket. Aan de fysiotherapeut zijn dezelfde vragen gesteld als aan de ergotherapeuten, omdat de werkzaamheden bij het opstellen van het eisenpakket voor de rolstoel overeenkomen met die van de ergotherapeuten. Er is doorgegaan met de interviews totdat er verzadiging optrad (Fusch & Ness, 2015). De gegevens uit de interviews zijn vervolgens handmatig gecodeerd, gecategoriseerd en gethematiseerd volgens de thematische analyse van Braun en Clarke (2006).

Resultaten 

Aan dit onderzoek hebben zeventien zorgverleners deelgenomen, waaronder tien ergotherapeuten, zes rolstoeladviseurs en één fysiotherapeut. Uit de analyse van de interviews zijn drie hoofdthema's en zeventien sub-thema's naar voren gekomen. De thema's zijn: inventarisatie, checklist en specifieke onderdelen elektrische rolstoel. Bij het thema inventarisatie kwamen de volgende sub thema's naar voren: pakket van eisen, vergoeding en rolverdeling. Het thema checklist bestond uit de visie van de zorgverleners over de vormgeving en de inhoud van de checklist. Hier kwam naar voren dat er qua vormgeving rekening moet worden gehouden met de functionele mogelijkheden van een rolstoelgebruiker, bijvoorbeeld met de handfunctie. De checklist moet informatie bieden over de voor- en nadelen van de opties en onderdelen van de elektrische rolstoel. Het thema specifieke onderdelen elektrische rolstoel bestond uit de verschillende onderdelen van de elektrische rolstoel en de aandachtspunten voor de rolstoelgebruiker. Bij dit thema kwam er naar voren dat de rolstoelgebruiker niet bij elk onderdeel de keuze zelfstandig kan maken. Sommige onderdelen, zoals bijvoorbeeld de zitting en de rugleuning, zijn volgens de zorgverleners te complex en vragen om begeleiding. Voor deze onderdelen zijn er richtinggevende vragen opgesteld waarvan de zorgverleners aangeven dat deze ondersteunend zijn bij het maken van de keuzes voor dat onderdeel. Bij de onderdelen die volgens de zorgverleners minder complex zijn, worden keuzeopties gegeven zodat de rolstoelgebruiker zelf de keuze kan maken. Het gaat dan om de onderdelen aandrijving, kantelverstelling en wielen en banden. 

Conclusie

Uit het onderzoek blijkt dat de checklist volgens de zorgverleners een hulpmiddel is om de rolstoelgebruiker aan het denken te zetten. Doordat de rolstoelgebruiker meer aan het denken wordt gezet en de kennis wordt vergroot, is de rolstoelgebruiker in staat om meer regie te nemen in het keuzeproces en wordt er meer gebruik gemaakt van shared decision making. De verwachting was dat de rolstoelgebruiker de meeste keuzes binnen het proces zelfstandig zou kunnen maken. Echter blijkt uit de resultaten dat er onderdelen zijn die te complex zijn om de rolstoelgebruiker zelfstandig een keuze in te laten maken. Het blijft daarom wenselijk voor de rolstoelgebruiker om de gebruikerseisen samen met een ergotherapeut op te stellen. Volgens de zorgverleners moet de checklist informatief zijn. De basisinformatie over de verschillende onderdelen van de rolstoel en de mogelijkheden hiervan kunnen worden beschreven in de checklist. De rolstoelgebruiker kan hier dan alvast over nadenken en er tijdens de passing vragen over stellen of over in gesprek gaan met de ergotherapeut en rolstoeladviseur. Bij de complexere onderdelen kunnen vragen worden gesteld over de mogelijkheden en beperkingen van de rolstoelgebruiker. Er kan dan tijdens de passing in overleg met de ergotherapeut en/of rolstoeladviseur een keuze worden gemaakt die aansluit bij zowel de mogelijkheden, beperkingen en behoeftes van de rolstoelgebruiker en de mogelijkheden van de desbetreffende rolstoeladviseur. 

Checkjezit.nl. (2021). Waarom deze site?. Geraadpleegd op 16 juni 2021, van https://www.checkjezit.nl/

S. Parkinson, L. Peeters, E. Pijnacker, K. Rijsdijk. (2021). Checklist elektrische rolstoel.

Eindrapport van een praktijkgericht onderzoek in Semester 2 van 2020/2021 aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, opleiding Ergotherapie. In opdracht van L. Valent, ergotherapeut revalidatiecentrum Heliomare.

Het volledige eindrapport is te vinden op HBO-Kennisbank: https://hbo-kennisbank.nl/details/sharekit_han:oai:surfsharekit.nl:91a64b63-1f6e-4ab7-992f-4addf84c4103?has-link=yes&q=kyra+Rijsdijk&c=0