Inleiding

Door wereldwijde maatschappelijke ontwikkelingen komen ergotherapeuten in Nederland in toenemende mate in aanraking met vluchtelingen (Vluchtelingenwerk Nederland, z.d). Hierdoor kunnen ergotherapeuten in Nederland in toenemende mate te maken krijgen met deze doelgroep. Om als ergotherapeut een vluchteling te kunnen ondersteunen om mee te doen in de huidige participatiesamenleving, moet de ergotherapeutische dienstverlening voor vluchtelingen geoptimaliseerd worden. Hiervoor hebben ergotherapeuten (in opleiding) educatie nodig, over zowel culturele diversiteit, handelingsvragen van vluchtelingen en hoe deze kennis toegepast kan worden bij deze doelgroep (Trimboli, & Taylor, 2016; Abbink, Van den Heuvel, Lemmens, & Weibolt, 2019).

Uit voorgaande onderzoeken in deze reeks blijkt dat docenten en studenten ergotherapie het werken met vluchtelingen zowel innoverend als complex vinden (Abbink et al., 2019). Daarnaast wordt er door ergotherapeuten een knowledge-gap ervaren in het werken met deze doelgroep  (Dortmans, Van Bommel, Groeneveld, & Van Dal, 2020).

Het verschil tussen de literatuur en praktijk laat zien dat er een noodzaak is om handvatten te creëren voor ergotherapeuten in Nederland om cliëntgecentreerd te kunnen werken met vluchtelingen. Hierdoor kan de ergotherapeutische dienstverlening voor vluchtelingen geoptimaliseerd worden.

Vraagstelling

‘Wat is er, volgens ergotherapeuten in Nederland, nodig om cliëntgecentreerd te werken met de voor hen relatief nieuwe doelgroep vluchtelingen?’

Deze vraagstelling is onderverdeeld in twee deelvragen:

1. Welke kennis, vaardigheden en attitude zijn, volgens ergotherapeuten in Nederland, nodig om cliëntgecentreerd te werken met de voor hen relatief nieuwe doelgroep vluchtelingen?
2. Op welke manier willen ergotherapeuten in Nederland deze kennis, vaardigheden en attitude aangereikt krijgen?

Methode

Middels de Policy Delphi-methode is op kwalitatieve wijze onderzoek gedaan naar meningen en ervaringen van een heterogene groep ergotherapeuten in Nederland. Verschillende perspectieven zijn meegenomen door het opstellen van aspecten: mate van werkervaring met de doelgroep, intra- of extramurale arbeidscontext en diverse provincies.

Data zijn verzameld middels twee rondes van online vragenlijsten met open vragen, waarbij rondes van dataverzameling en data-analyse elkaar hebben afgewisseld. Vervolgens is geanalyseerd door open, axiaal en selectief te coderen en zijn data gecontroleerd door de respondenten middels member-checks (Boeije, 2016, p. 157).

Resultaten

De resultaten uit dit onderzoek zijn onderverdeeld in vijf thema’s: cultuur, communicatie, behandeling, cliëntgecentreerd werken en therapeutisch bewustzijn. Deze thema’s willen de respondenten terugzien in een fysieke workshop, met aanvullend een online omgeving.

Conclusie

Om als ergotherapeut cliëntgecentreerd te werken met een vluchteling, is het van belang om kennis te hebben over de culturele achtergrond van de cliënt, cultureel zelfbewustzijn is hiervoor noodzakelijk. Ook is kennis van communicatiehulpmiddelen en relevante wet- en regelgeving essentieel in de behandeling. Ook het opbouwen en onderhouden van een vertrouwensband is van belang in het werken met de doelgroep, net als het afstemmen van de mate van eigen regie en de mate waarin het sociale netwerk betrokken wordt. Het verschil tussen de doelgroep vluchtelingen en niet-vluchtelingen zit niet zozeer in het inzetten van inhoudelijke interventies, maar in de bewustwording van het eigen culturele kader. 

Uit dit onderzoek is gebleken dat ergotherapeuten behoefte hebben aan een fysieke workshop in combinatie met een online omgeving, om de genoemde kennis, vaardigheden en aspecten van attitude op te doen. Hierbij is wel de kanttekening geplaatst dat ervaring opdoen met de doelgroep van essentieel belang is om te werken met vluchtelingen. Daarnaast zijn er grote verschillen binnen de groep vluchtelingen, elke vluchteling moet als individu benaderd worden.

Aanbeveling

Er wordt aanbevolen om een fysieke workshop en online omgeving vorm te geven, waarin de behoefte aan meer kennis, vaardigheden en aspecten van attitude op het gebied van de vijf thema’s vervuld wordt. Hierbij dienen verschillende partijen als ergotherapeuten, vluchtelingen en de beroepsgroep Ergotherapie Nederland betrokken te worden, waardoor een totaalbeeld gevormd wordt van wat ergotherapeuten nodig hebben om cliëntgecentreerd te kunnen werken met de doelgroep vluchtelingen.

Verder wordt aanbevolen om vervolgonderzoek te doen hoe het cliëntgecentreerd werken met vluchtelingen geïmplementeerd kan worden in de opleiding ergotherapie aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen.

KNSB. (2019). Ondanks inspanningen blijft diversiteit in sportbesturen moeizaam [Foto]. Geraadpleegd op 12 juni 2020, van https://knsb.nl/nieuws/ondanks-inspanningen-blijft-diversiteit-in-sportbesturen-moeizaam/

De Hon, C., Van de Ridder, J., Roosink, F. & De Wit, M. (2020). Ergotherapie bij vluchtelingen: het belang van cultureel zelfbewustzijn. Nijmegen: Hogeschool van Arnhem en Nijmegen.

"Eindrapport van een praktijkgericht onderzoek in Semester 2 van 2019/2020 aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, opleiding Ergotherapie. In opdracht van Opleiding ergotherapie, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Bea van Bodegom, PhD en Nina Mijnheer."

Het volledige eindrapport is te vinden op HBO-Kennisbank: https://www.hbo-kennisbank.nl/details/sharekit_han:oai:surfsharekit.nl:3e43a16c-d799-498f-8e8f-1f659bf9d673?q=Ergotherapie+bij+vluchtelingen%3A&has-link=yes&c=0

Overige bronnen

Abbink, D., Van den Heuvel, S., Lemmens, M., & Weibolt, V. (2019). Ergotherapeuten vluchten voor vluchtelingen (Afstudeeropdracht). Ergotherapie, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, Nijmegen.

Boeije, H. (2016). Analyseren in kwalitatief onderzoek: denken en doen (2e druk). Amsterdam: Boom uitgevers.

Dortmans, E., Van Bommel, P., Groeneveld, F., & Van Dal, A. (2020). Ergotherapie in beweging door vluchtelingenstroom (Afstudeeropdracht). Ergotherapie, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, Nijmegen.

Trimboli, C., & Taylor, J. (2016). Addressing the occupational needs of refugees and asylum seekers. Australian Occupational Therapy Journal, 63, 434-437. doi:10.1111/1440-1630.12349

Vluchtelingenwerk Nederland (z.d). Veertig jaar hart voor vluchtelingen. Geraadpleegd op 10 juni 2020, van https://www.vluchtelingenwerk.nl/over-ons/onze-geschiedenis