Introductie

Zelfmanagement neemt een steeds belangrijkere plek in binnen de gezondheidszorg en zeker binnen de eerstelijns zorg. Onderzoeker en ergotherapie docent Dr. Ton Satink aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen ziet dit praktijkonderzoek als een kans om zelfmanagement bij ergotherapeuten onder de aandacht te brengen. Met dit onderzoek wordt informatie verkregen over hoe ergotherapeuten doelen opstellen. Dit is nu nog niet bekend. Ook werpt het een licht op hoe zelfmanagementondersteuning bij het opstellen van doelen kan bijdragen tot het vergroten van zelfmanagement van de cliënt. Inzichten hierin kunnen de deskundigheid van professionals bevorderen en de kwaliteit van de zorg aan de cliënt verhogen. Daarnaast heeft het onderzoek meerwaarde voor de onderzoekslijn van Dr. Ton Satink: ‘Zelfregie in dagelijkse activiteiten’. Deze onderzoekslijn is gericht op het onderzoeken en ontwikkelen van professionele begeleiding van zelfregie in dagelijkse activiteiten van burgers en patiënten. Ook draagt dit onderzoek bij aan het internationale project ‘Goal setting’ van het Joint International Project. Ergotherapie studenten uit België en Zwitserland doen onderzoek naar hoe doelen opgesteld worden door ergotherapeuten met de cliënt in de eerste lijn. De resultaten van de verschillende landen worden met elkaar uitgewisseld en vergeleken.

Doel/vraagstelling

De vraagstelling die in dit praktijkonderzoek centraal staat, luidt als volgt: 

‘Hoe stellen ergotherapeuten in de eerste lijn doelen op met de cliënt in het kader van zelfmanagementondersteuning?’

Methode

Dit onderzoek betreft een combinatie tussen kwantitatief en kwalitatief onderzoek. Er zijn 120 vragenlijsten ingevuld door eerstelijns ergotherapeuten, daarnaast zijn er zes interviews afgenomen bij ergotherapeuten die werkzaam zijn in een eerstelijnspraktijk.

Resultaten

Uit het kwantitatief en kwalitatief onderzoek is gebleken dat veel ergotherapeuten de meeste aandacht besteden aan doelherkenning. De COPM wordt het meeste toegepast om doelen te herkennen en te bepalen. Echter is de COPM geen passend meetinstrument voor doelbepaling. De ergotherapeuten voelen zich bekwaam in het opstellen van doelen, maar ervaren uitdagingen bij het opstellen van doelen met de doelgroepen: ouderen, cliënten met een migratieachtergrond, niet-aangeboren hersenletsel, cognitieve problematiek en emotionele/psychische klachten. De ergotherapeuten lijken een algemeen geaccepteerd beeld te hebben dat de cliënt de regie heeft. Als de ergotherapeuten ervaren dat de regie niet tot nauwelijks mogelijk is, wordt de regie van de ergotherapeut en de rol van het systeem groter. Groeimogelijkheden voor de ergotherapeuten zijn het vergroten en toepassen van kennis over zelfmanagementondersteuning tijdens het proces van doelbepaling. 

Conclusie

De zorg verandert waardoor er meer verantwoordelijk bij de cliënt wordt gelegd (Rijksoverheid, 2013). Er wordt verwacht dat de cliënt de regie neemt over zijn leven en zijn eigen beslissingen neemt (Meinema, 2017). Het gevolg hiervan kan zijn dat cliënten hun leven niet of in mindere mate kunnen managen en zich terugtrekken uit de samenleving. De visie van ergotherapie is het mogelijk maken van het dagelijks handelen van de cliënt. Het dagelijks handelen leidt tot participatie (Le Granse, Van Hartingsveldt, & Kinébanian, 2017, p. 61). Het participeren in de maatschappij is lastig als de cliënt niet het vermogen heeft om zijn leven te managen. De ergotherapeuten kunnen de cliënt hierin ondersteunen en begeleiden gedurende het opstellen en het bereiken van doelen. Hierdoor vergroten cliënten hun zelfmanagementvaardigheden. Zelfmanagementondersteuning door ergotherapeuten bij het opstellen van doelen met de cliënt kan dus bijdragen aan het vergroten van het zelfmanagement van de cliënt. De cliënt kan dan zelf zijn leven managen. Dit kan de gezondheid van de cliënt bevorderen en ten gevolge hiervan neemt zijn kwaliteit van leven toe. Echter hebben ergotherapeuten te weinig kennis over zelfmanagementondersteuning om dit te kunnen toepassen. Cliënten zijn door het toepassen van zelfmanagementondersteuning minder afhankelijk van zorg en doen daardoor minder vaak een beroep op behandelaren. Op de lange termijn zal dit zorgkosten besparen.

Aanbevelingen

Op basis van de resultaten zijn onder andere de volgende aanbevelingen gegeven aan de praktijk:

- De ergotherapeuten in de eerste lijn dienen de oudere cliënten te informeren over de betekenis van zelfmanagement en dat men niet alles alleen hoeft te doen, maar dat de cliënt de mogelijkheid krijgt om beslissingen te maken in zijn ondersteuning. 

- Het volgen van een scholing om kennis en ervaring op te doen over doelen stellen in het kader van zelfmanagementondersteuning, indien de ergotherapeut zich hier minder bekwaam in voelt.

Deargoodmorning. (z.d.). Doelen stellen voor dummies [online afbeelding]. Geraadpleegd op 14 januari 2020, van https://www.deargoodmorning.com/doelen-stellen-voor-dummies/

G. van der Woude., L. van Mierlo en F. Augustinus. (2020, januari). Doelen stellen? - Hoe doe je dat?

“Eindrapport van een praktijkgericht onderzoek in Semester 1 van 2019/2020 aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, opleiding Ergotherapie. In opdracht van Dr. Ton Satink, onderzoeker en docent ergotherapie aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen."

Het volledige eindrapport is te vinden op HBO-Kennisbank: https://www.hbo-kennisbank.nl/details/sharekit_han:oai:surfsharekit.nl:42c8a29b-c9ed-4735-95cc-89b90034a0b5?q=doelen+stellen+hoe+doe+je+dat&has-link=yes&c=0